Άγιος Νικόλαος (στεριανός)

2023-06-22

Μεγαλοπρεπής εκκλησία, ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο. Έχει εξωτερικές διαστάσεις 23,65Χ20,89 και εσωτερικό ύψος ως τον τρούλο 15,50μ. Οι τοίχοι είναι κτισμένοι με πελεκημένους ορθογωνίους πωρόλιθους, ίσιους περίπου μεταξύ τους. Την τοιχοποιία, κατά αραιά και αρμονικά διαστήματα, την περιβάλλουν οριζόντιες και κάθετες οδοντωτές ταινίες από λεπτά τούβλα (κεραμιδιά).

Το 1949, με δαπάνες του Αιγινήτη Δημητρίου Καίσαρη, τοποθετήθηκε ρολόι, άξιας τότε 22.000.000 δραχμών. Η όλη στέγη του οικοδομήματος είναι επιστρωμένη με κεραμίδια, ενώ στις γωνίες έχουν τοποθετηθεί ακροκέραμα και ενδιάμεσα διάφορα λιθανάγλυφα, κατά την καλαισθητική διάθεση των μαστόρων.

Η εκκλησία έχει αξιόλογο ζωγραφικό διάκοσμο, έργο διαφόρων καλλιτεχνών – κυρίως όμως του Βασιλείου Σταματιάδη, ανάμεσα στα 1915 και 1928. Γράφει το περιοδικό Κήρυξ της Αιγινής (Αι αγιογραφίαι του Αγίου Νικόλαου Αίγινας, η κοσμηματογράφησις, η επιχρύσωσις του Άμβωνα και του Δεσποτικού είναι έργα Σταματιάδη. Τουλάχιστον τριάντα αγιογραφίαι του ναού τούτου είναι έργα του Σταματιάδη, εκ των οποίων η αγιογράφησις του θόλου, αι εικόνες του Ιερού, τα Δωδεκάορτα, ο Απόστολος Παύλος στον Άρειο Πάγο, ύψους 5μ. κατ' απομίμησιν ομοίου έργου εκ της Αγίας Ειρήνης, ο Μυστικός Δείπνος και άλλα). 

Στον ναό φυλάσσονται Ιερά Λείψανα της Αγίας Θεοδώρας και του Αγίου Ιουλιανού, των Αιγινητών. Η εκκλησία είναι τρισυπόστατη. Το κεντρικό κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο, το αριστερό στον Άγιο Δημήτριο και το δεξιό στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Σε κοντινή απόσταση βρισκόταν η παλιά μητρόπολη, μεγάλη βασιλική (του Βάρδα) 5ου/6ου αι. που σήμερα δεν υπάρχει πλέον και σε άλλο σημείο υπήρχε άλλη παλαιοχριστιανική βασιλική. 

Εκεί κοντά υπήρχε και ένα πηγάδι. Στα χρόνια της επανάστασης, όταν πολλοί πρόσφυγες είχαν εγκατασταθεί στο νησί και η μητρόπολη της Κοίμησης της Θεοτόκου και η Παναγίτσα δεν επαρκούσαν για τον εκκλησιασμό τους, ο Άγιος Νικόλαος, που ήταν νεόδμητη και με πολλές ελλείψεις εκκλησία παραχωρήθηκε από την Ελληνική κυβέρνηση στους Ψαριανούς οι οποίοι, πρωτοστατούντων των Νικολή και Ιωάννη Χατζηαλεξανδρίδη, Κ. Νικοδήμου, Κ. Κανάρη και άλλων, φρόντισαν και την επισκεύασαν (ήταν χωρίς στέγη) και εκκλησιάζονταν σε αυτή, γι αυτό και η εκκλησία τότε ήταν γνωστή με το όνομα 'Των Ψαριανών'.

Τα εγκαίνια της έγιναν τον Οκτώβριο ή τον Νοέμβριο του 1826. Στα τέλη του 19ου αιώνα η παλιά αυτή εκκλησία κατεδαφίστηκε και στη θέση της ανυψώθηκε η σημερινή. Θεμελιώθηκε το 1890 κυρίως επάνω σε οικοπεδικό χώρο, που προσέφερε ο επιχειρηματίας Φουντούλης και πρωτεργάτες για την ανέγερσή της ήταν οι Ρωπαϊτης και Τζίτζης (Τσέτες). Τα εγκαίνια έγιναν στις 12 Νοεμβρίου του 1900 από τον μητροπολίτη Αθηνών Προκόπιο Β΄ Οικονομίδη.